Eerst Iets over geld in het algemeen

Deel 1  -  1

---

Eerst iets over geld in het algemeen

Bitcoin is de meest recente poging om tot een nieuwe munt te komen. Zeg maar een nieuwe vorm van geld te maken. Maar het is zeker niet de eerste poging zoals we nog wel zullen gaan zien.

We beginnen met een simpel oefeningetje:

 

Heb u het voor uzelf op een rijtje gezet? Mooi, dan gaan we samen eens kijken of we via het normale geld waar we allemaal aan gewend zijn uiteindelijk op een logische manier bij Bitcoin uit kunnen komen.

Het mysterie geld

Geld heeft altijd wel iets mystieks gehad. De kunst (met het daarbij behorende verbod) om zelf geld te maken hangt daar ongetwijfeld direct mee samen. Als we geld zonder al te veel achtergrondkennis bekijken dan is het in feite niet meer dan een papiertje dat eindeloos van eigenaar wisselt. Dat doet het totdat het versleten is. Dan wordt het weer door een bank ingenomen. En uiteindelijk wordt het vernietigd. Maar intussen gelooft iedereen in dat papiertje en hecht er een onbeperkt vertrouwen aan. Vroeger heette "ons geld" de florijn, later de Gulden en nog weer later de Euro. Maar waarom noemden we die munten dan "ons geld?"

Waarom? Daar is maar één echte reden voor en die is:  Heel simpel. Omdat we met z’n allen afgesproken hebben dat deze velletjes papier “ons geld” zijn. En dat we het willen ontvangen, willen sparen en uit willen geven.  Het is ons officiële ruilmiddel en het fungeert als de maatlat waar we alles aan afmeten, tot en met vaak de waarde van iemand als persoon. Hoe meer van die papiertjes je bezit, hoe hoger vaak je maatschappelijke aanzien. En het halo-effect zorgt er dan wel voor dat je nog veel breder dan dat, ook als een intellectueel en goed mens wordt beschouwd.

Vertrouwen en acceptatie zijn essentieel

Nieuw geld komt er echter alleen als een voldoende grote groep mensen er vertrouwen in heeft. Vertrouwen komt er alleen als het idee voldoende revolutionair is én als het problemen die het op dat moment bestaande geld merkbaar geeft, oplost. En omdat iedereen het geld dan wel wil ontvangen (accepteren zeggen we ook wel)  kunnen we het gebruiken om dingen te kopen of om mensen werk voor ons te laten doen en hen te daar voor belonen.

En als wij iets voor iemand doen ontvangen we hetzelfde geld weer als beloning voor ons werk. Loon noemen we dat vaak. Of winst als we een bedrijf hebben.

Een stukje geschiedenis van ons geld

Het begon ooit allemaal met ruilhandel

Ooit ruilden mensen diensten en zaken met elkaar. De  visser ruilde zijn vis met een boer voor groenten en graan. En als iemand de boer hielp, werd hij betaald met voedsel. En zo kon door ruilhandel een eenvoudige economie in stand blijven. Maar omdat vissen misschien minder waard zijn dan graan, was er behoefte aan een manier om waren te kunnen vergelijken. Dat kon gemakkelijk door het in een schaars artikel uit te drukken.

Een ruilmiddel met munten

Bij sommige volkeren werden dat bijvoorbeeld zeldzame schelpen. En zo kon de waarde van de vis in schelpen worden uitgedrukt. Maar ja, die zijn ook niet altijd even praktisch en dus ging men werken met edelmetalen. Die hadden meer waarde en je hoefde er dus niet zoveel mee rond te sjouwen.  En edelmetalen lieten zich ook bewerken tot gemakkelijk te vergelijken en te verhandelen schijfjes. Het begrip munt en daarmee geld was een feit geworden.

Het ontstaan van bankbiljetten

Nog weer later bedacht men in Italië dat het wel eens gemakkelijk kon zijn als je dat goud en zilver niet meer mee behoefde te sjouwen als je het aan iemand in bewaring gaf. En die persoon gaf je dan een papiertje dat je een bepaald bedrag had ingeleverd. En daarmee was de voorloper van het bankbiljet eveneens een feit.

Maar er was nog steeds een dekking. Munten hadden de waarde van de hoeveelheid edelmetaal die erin zat. En de bankbiljetten gaven je zwart op wit het recht op een hoeveelheid goud. Het is een soort contract tussen jou en degene die het biljet heeft uitgegeven.

Loslaten van de goudstandaard

In de tweede wereldoorlog besloot men dit principe los te laten. Bankbiljetten kregen geen waarde meer omdat ze recht gaven op een hoeveelheid edelmetaal maar omdat de overheid hun waarde garandeerde. In de praktijk leek dat weinig verschil te maken, omdat het vertrouwen dat de overheid zijn beloften altijd na zou komen toen nog wel redelijk aanwezig was.

Geldschepping wordt mogelijk

Maar dit loslaten van de dekking (die ook wel de goudstandaard werd genoemd) had nog een gevolg. Als de overheid geen dekking meer nodig had voor de bankbiljetten dan kon men de hoeveelheid geld aan de behoefte aanpassen door simpelweg biljetten bij te maken.  Zolang de groei van de economie gelijk op ging met de groei van de hoeveelheid geld kon het inderdaad weinig kwaad.  Geldschepping wordt het genoemd of met een wat meer beeldende uitdrukking, "Het aanzwengelen van de bankbiljettenpers."

Geldschepping door banken

Maar er kwam nog een partij mee doen met dit interessante spel en dat waren de bankiers. Want omdat er geen dekking voor geld meer nodig was, kon men bijvoorbeeld ook iemand geld uitlenen dat je zelf niet had . Een lening zonder dekking verstrekken. Een vorm van geldschepping. Waardoor iemand geld in handen kreeg dat men uit kon gaan geven. En ook zo nam de hoeveelheid geld toe. Met een gelijkblijvende dekking.

Banken mochten van de overheid ongeveer dertig keer zoveel leningen verstrekken als ze aan spaargeld binnen kregen. Uw bank kan u dus in principe uw geld nooit meer terugbetalen als meer dan 3% van de spaarders hun geld op zou nemen. Ze hebben het geld domweg niet. Als u bij een bank paniek wilt zaaien moet u het woord "bankrun" laten vallen. Ze hoeven uw geld ook niet te hebben. Dat staat ergens in de kleine lettertjes waar u ooit bij het tekenen van de overeenkomst met de bank een handtekening onder gezet hebt.

Misschien staat het in een verwijzing naar de algemene voorwaarden. Maar het spaargeld is van de bank. Het is niet meer van u. Meestal betaalt de bank dat geld gelukkig wel netjes terug. Maar er zijn ook voorbeelden waar dat niet gebeurde. Natuurlijk zou niemand meer gaan sparen als dat risico zo groot is en daarom stelt de overheid zich garant voor het geld dat u bij de bank neerzet. Nou ja, tot maximaal 100.000 euro dan. Het meerdere bent u gewoon kwijt.

Ontstaan van steeds maar meer staatsschuld

Tja, die overheid. Die had steeds meer geld nodig. Voor peperdure projecten, voor zinloze hobby's van bewindslieden, voor maatschappelijke experimenten, voor een uit de hand gelopen sociale zekerheid waar massaal misbruik van wordt gemaakt, van een eveneens uit de hand gelopen zorgstelsel dat al jaren onbetaalbaar is geworden. Voor absurde bedragen die aan het buitenland worden geschonken of die verdwijnen naar vage en niet te traceren "Europese doelen".

Monetaire financiering als de ultieme oplossing

Die overheid kreeg schulden. Steeds meer schulden. En nog meer schulden. Schulden die nooit meer terugbetaald zouden kunnen worden. Er is inmiddels veel meer schuld in de wereld dan dat er geld is. Terugbetalen van al die schuld is daardoor theoretisch al volkomen onmogelijk geworden.

Geldontwaarding ofwel inflatie lost staatsschuld af

En dus ontdekten de overheden een geheim wapen: Inflatie ofwel geldontwaarding. Als je meer geld zou maken dan de economie nodig had, dan zakte de waarde van geld en loste de staatsschuld zichzelf vanzelf af. Zonder dat er ooit een cent terugbetaald zou worden.

Monetaire financiering is een geweldig middel voor overheden

Een fantastisch systeem voor de overheid die zo steeds meer kan lenen om daar leuke dingen mee te doen. Een ramp voor mensen met spaargeld. Een ramp voor mensen met een pensioen of rechten daarop.  Monetaire financiering noemde men het met een mooi woord. En later nog wat eufemistischer “Quantitatieve easing” af te korten tot QE. Wie zou achter zo’n mooie, onschuldige term iets naars zoeken?

En omdat de praktijk uitwijst dat mensen toch  altijd gewoon weer gaan stemmen op de politici die ze in plat Nederlands “beduveld” hebben, komt de politiek altijd weer weg met deze praktijken.

De rol van de bank in de geldwereld

De bank, we hebben er al kennis mee gemaakt,  maakt eigenlijk een gemakkelijk transport van geld over grote afstanden gemakkelijk. Mijn buurman kan ik gemakkelijk contant betalen maar bij iemand die aan de andere kant van het land woont is dat lastiger. Dan is het gemakkelijk als de bank dat voor mij doet. Daarnaast hebben banken een rol als bewaarder van overtollig geld (spaarbank) en voor het verstrekken van leningen voor grote aankopen (hypotheekbank) maar die staan eigenlijk vrij los van de betaalfunctie op afstand. Vroeger waren spaarbanken en hypotheekbanken ook losse, zelfstandige banken die later in de grote banken zijn opgegaan. Tot slot leveren banken faciliteiten voor elektronisch bankieren. Iets wat verder helemaal niets met cryptogeld te maken heeft

De juridische kant ligt bij de overheid

Nu heeft geld ook nog een juridische status. De verantwoordelijkheid voor die status ligt nu bij de overheid.  Die bepaalt nu het betalingsverkeer naar andere landen als we daar iets kopen of verkopen. Die overheid bepaalt of er geld bij moet komen. Die overheid verdeelt het door het van de ene groep af te nemen middels belastingen en het aan andere groepen uit te delen middels uitkeringen, toeslagen en subsidies.  Tot zover hebben de meeste mensen er ook weinig problemen mee.

De crisis van 2008, de aanleiding voor cryptogeld

In 2008 bleek dat banken minder solide bouwwerken waren dan gedacht. Banken doen niet veel anders dan onderling absurde hoeveelheden schulden verdelen. Iets waar de overheden maar al te graag aan meewerken. Want een overheid kan altijd geld gebruiken.

Hypotheekproblemen in de USA trekken iedereen mee

Maar dit wankele, instabiele geheel van op allerlei manieren onderling verbonden banken, bleek in 2008 plotseling niet tegen een aantal op zich vrij kleine problemen bestand. Problemen met waardeloze hypotheken in Amerika leidden al snel tot een wereldwijde crisis. Banken werden gesloten.

Paniek in bankenland

Opname van contant geld was niet meer mogelijk. Er was sprake van een forse paniek. Alleen omdat overheden vrijwel blind vele miljarden aan geld in de banken pompten (bijvoorbeeld ABN) konden deze nog overleven. Sommige banken moesten zelfs door de overheid overgenomen worden.

De rol van de euro

Was de Euro nou de redder van het systeem of mede-veroorzaker van de problemen?  Een vraag waar de deskundigen tot op de dag van vandaag geen antwoord op hebben.

Was ons geld eigenlijk wel in goede handen?

Bij een aantal mensen gingen toen de ogen open. Was het wel goed dat ons geld in handen was van banken en overheden? Konden deze instanties wel met ons geld omgaan? Was het er veilig? Vele vragen die nu, bijna 10 jaar later, eigenlijk nog steeds niet echt beantwoord zijn.

Het initiatief voor cryptogeld

De problemen bij de banken deden velen de ogen open gaan. En dat was aanleiding om te kijken  hoe we als mens, als individu, zelf konden gaan bepalen hoe we ons geld wilden beheren. Waar we het wilden bewaren. Hoe we er mee om zouden gaan. En het allerbelangrijkste was wel: Wie kunnen we nog met ons geld vertrouwen? Het antwoord op die vraag was simpel: Helemaal niemand. En dat werd dan ook het uitgangspunt voor cryptogeld

Niemand kun je vertrouwen

En op basis van die initiatieven en het uitgangspunt dat als het om geld gaat helemaal niemand maar dan ook niemand te vertrouwen is, kwam cryptogeld tot stand.Bitcoin, de eerste, werd ontwikkeld in Japan door Satashi Nakamoto. Duizenden munten zijn gevolgd, bijvoorbeeld Llitecoin, Dogecoin, Ripple, Ethereum en natuurlijk de Nederlandse e-Gulden  (zie e-gulden.org)
En als niemand te vertrouwen is, dan maak je dus iets dat iedereen kan controleren. Dat volledig doorzichtig is voor wie in de boekhouding wil kijken. Waarbij elke transactie van begin tot einde te volgen is voor iedereen die dat wil.  En daar komen in een later deel uitgebreid op terug.

De universele oplossing voor elk probleem was voor sommigen geboren

Een superveilig product was geboren. Een product zonder beheerder. Zonder bank. Zonder tussenpersonen. Niemand die alleen iets kan regelen of iets kan beïnvloeden. Het was een revolutie in de geldwereld, waar velen niet meer zonder vorm van emotie over konden praten. Het werd plotseling gezien als een oplossing voor allerlei problemen op allerlei gebieden. 

De Bitcoin-religie

De bijeenkomsten waar sommige toonaangevende personen spraken over Bitcoin kregen haast iets religieus. Het ging min of meer lijken op een soort van kerkdienst, een gemeenschappelijk belijden van een geloof in de innovatieve krachten van Bitcoin. Het werd een vast geloof in een belangrijk en waardevol "iets". We komen de mensen nog steeds tegen die een rotsvast vertrouwen in Bitcoin hebben als de oplossing voor vrijwel elk probleem.

Anderen zien de invoering van Bitcoin een stuk pragmatischer. Zij willen namelijk gewoon dik geld met Bitcoin verdienen. En wie zou één van deze groepen dat recht misgunnen? Ieder het zijne tenslotte.

De rampzalige naam “Cryptogeld” werkt niet mee

Cryptogeld…We kennen in Nederland het woord “cryptisch” wat volgens het bekende woordenboek staat voor “verborgen” en “geheimzinnig”.  Laten we ook eens kijken  naar synoniemen, dus met "cryptisch" overeenkomende woorden als

duister,  geheimzinnig, mysterieus, nevelig, obscuur, onbegrijpelijk, onduidelijk, onverklaarbaar, raadselachtig, troebel, vaag, verborgen, geheim, heimelijk, mystiek, occult, onbegrijpelijk, onbekend, onuitgesproken, verholen.

Cryptogeld bezorgt sommige mensen koude rillingen

Bedankt woordenboek, dat maakt het overtuigen van mensen die niets in Bitcoin zien een stuk gemakkelijker maar niet heus. Als u dit lijstje synoniemen bekijkt, is het dan alleen daardoor al niet logisch dat  mensen het een doodeng product vinden?  Marketingtechnisch is “cryptogeld” echt een rampzalige naam. Het laat grote groepen mensen de rillingen over de rug lopen zonder dat ze zelfs maar enig idee hebben wat het is.

Uw auteur met gele stropdas naast Gerrit Oerlemans van e-Gulden op het reinvent Money congres in Rotterdam

De techniek achter Bitcoin is voor superspecialisten

De techniek achter Bitcoin wordt slechts door een zeer kleine groep specialisten echt tot in detail begrepen. Bitcoin voldoet dus aan de eisen om als geld gezien te worden in de zin dat het voor de meeste mensen iets mystieks heeft waar ze weinig van begrijpen.

Er zit nog een ander religieus aspect aan Bitcoin. De volgers van verschillende religies en zij die nergens in geloven kunnen elkaar wederzijds niet met argumenten overtuigen. Er zit teveel in dat je voor waar moet aannemen, dingen die je zou moeten bewijzen maar dat kun je niet.

Elkaar overtuigen is vrijwel uitgesloten

De ene partij kan de andere niet hard bewijzen zelf gelijk te hebben, maar kan ook het ongelijk van de andere partij niet aantonen. Bij hen die wel of niet in de toekomst van Bitcoin geloven is dit ongeveer hetzelfde. Geloof in de toekomst van Bitcoin (of juist helemaal niet) is een belangrijk aspect dat echter voor een groot deel op "angst voor een onbekende toekomst, met name van de bankwereld" is gebaseerd.

Dat er slechts een kleine groep bestaat die de techniek achter cryptogeld tot in de puntjes beheerst is ook de reden dat u op dit weblog alleen met technische zaken geconfronteerd wordt als dat echt noodzakelijk is in het kader van het verhaal.

De revolutionaire techniek van Bitcoin

De techniek zorgt er wel voor dat er sprake is van een revolutionair effect. En anders is er wel de groep aanhangers die ons vertelt dat de  revolutie nabij is omdat Bitcoin alle wereldproblemen letterlijk die wereld uit zal gaan helpen.

Het rijk worden van Bitcoin is bij een kleine groep zeker gelukt. Ook met andere cryptomunten hebben personen spectaculaire rendementen gehaald. Maar het verbeteren van de wereld heeft nog helaas nog niet tot veel zichtbare resultaten geleid.

Maar goed, wat niet is, kan natuurlijk altijd nog komen.


Terug naar het verhaal van oma

Verder naar maar welk probleem moet er met Bitcoin opgelost worden?